Aile şirketinin zorlukları

Bu tarz işletmelerde çatışmaları önlemek için ekstra özen göstermek gerekir.

Dünya genelinde şirketlerin çoğu aile şirketlerinden oluşmaktadır. Bunun ana sebebi bütün işletmelerin fikirlerden ve bireysel girişimcilerin ve yakınlarının yatırımı ve kendini adamasıyla hayat bulmasıdır. Bu işletmeler endüstriyel, ticaret ve hizmet gibi bütün alanlarda mevcuttur. Brezilya’da resmi istatistikler işletmelerin %90’ının bu tarz işletmelerden oluştuğunu göstermektedir. Bu güçlü yapılanma soğutma sektörü kısmında ve perakendecilerin de de kendini göstermektedir. Hemen hemen hepsi bu profildedir.

Bu tarz işletmeler sadece küçük ve orta ölçekli işletmelerle sınırlı kalıyor gibi görünse de bu aslında doğru bir önerme değildir. Dünyanın en güçlü bazı işletmeleri aileler tarafından yönetilmektedir. Buna örnek olarak Ford, Fiat, Samsung, Wal-Mart ve Santander bankası gösterilebilir.

Bu firmalar firma içi aile bağının yanı sıra kurucusunun imajıyla bütünleştiği için müşteriler, tedarikçiler ve çalışanlarla firma arasında güven hissi ve sadakatin oluşmasına ve gelişmesine imkân sağlarlar.

Buna rağmen bu tarz işletmelerin farkında olunması gereken bir takım kendine has zorlukları da mevcuttur. Fakat bunlardan bahsetmeden önce ne tür işletmelerden bahsettiğimizi netleştirmekte fayda var.  Aile işletmelerini diğerlerinden ayıran en önemli üç özellik şu şekilde sıralanabilir:

  • Bir aileye ait olması;
  • Ailenin firmanın yönetiminden sorumlu olması.
  • Kurucunun işlerinin halefleri tarafından devamının sağlanması veya devamının sağlanmasının beklenmesi.

Yukarıdaki halefleri içeren son madde sorun yaratma potansiyeli en büyük olan maddedir. Bu tarz işletmelere danışmanlık hizmeti veren Domingos Ricca’ya göre bu yapılan araştırmalar göstermektedir ki açılan her 100 aile işletmesinden sadece 30’u ilk devirden(haleflerin kurucunun yerini alması) sonra varlığını sürdürebilmekte ve sadece beşi üçüncü nesile geçebilmektedir.

Kendisi birçok kişi için hayatta en önemli şeyin ailesi ve işi olduğunu belirtmekte ve “Aile amaçları iş prensipleriyle çakışmaktadır. Aile yapısında üyelerin kişisel ihtiyaçlarını gidermek amaçken bir iş yapısında ise amaç pazar ve kar hedeflerini yakalamaktır.” demektedir. Bu farktan dolayı çeşitli problemler oluşmaktadır.

Danışman tarafından bahsedilen sorunlardan en yaygın olanı aile içi sorunların işletmeye taşınmasıdır. Çocuklar arası çekişmenin, kıskançlığın ve ebeveynlerin suçluluk duygularının işletme kararlarından uzak tutulması gerekmektedir. Popüler bir deyişte bahsedildiği gibi “Kirli çamaşırlar evde yıkanmalıdır.”, işyerinde değil. Kendisi “Şirkete sadece iş yönüyle yaklaşılmalı, aile içi meselelerden doğan tartışmalar sınırlarına sokulmamalıdır. Her kişinin ailede oynadığı rol ile şirkette oynadığı rol karışmamalıdır. Bu meseleler kesinlikle iş meseleleri ile karışmamalıdır” demektedir.

Sıklıkla oluşan ve şirketin finansal sağlığına zarar veren unsurlardan biri de şirket nakit ini kişisel finansmanla karıştırmaktır. Baştan işletmeye katkı sağlayan aile üyelerinin hakkını vermek için çeşitli yollar bulmak ve ekstra ödemeler konusunda net kurallar koymak gerekir. Aksi halde verimli şekilde gelir giderleri planlamak imkânsız hale gelecektir.

İşletme devamlılığını sağlamak için atılması gereken en önemli adımlardan birisi de halef ya da haleflerin hazırlanmasıdır. Ricca durumu “ Nesiller arası geçiş dönemlerinde ki en önemli zorluklardan birisi de bir neslin kendi varislerini gerektiği şekilde eğitmemesidir.”  diyerek kurucunun özelliklerinin nadiren mirasçılarına geçtiğinin üzerinde durmaktadır.

Endüstri, mal/hizmetler, liderlik yeteneği ve yönetim tekniklerinin bilinmesiyle birlikte danışman esas bir açıya da dikkat çekmektedir: rolü oynamanın istenmesi. ”Ne yazık ki birçok çocuk sonuçta kendisinden beklendiği için babasıyla çalışmaktadır. Bazı durumlarda bu genç insan babasını memnun etmeme riskine girmemek için kendi istek ve uğraşlarını bir kenara bırakmaktadır. Bunun sonucu istek eksikliği ve firmaya ilgi eksikliği ile birlikte son derece olumsuz olabilmekte ve kurucunun hayallerini ileriye taşımak konusunda zorluklar çıkarmaktadır.”  Şeklinde özetlemektedir.

Rıza durumu “ Haleflerden pozisyona uygun profile sahip olanlar gerekli yerleri ele alması ve şirket kültürüyle güçlü bağları olması şarttır. Aile şirketini ayakta tutan ve güçlendiren sütunların başarıyla değişimi bu sütunların yerini alacak kişilerin düzgün şekilde hazırlanmasıyla sağlanır. Bu süreç iyi planlanmalı ve en deneyimli aile bireylerinin katılımıyla gerçekleştirilmeli ve sonraki nesillere yol açmak için ortaya gerçek bir irade koyulmalıdır. “ şeklinde bağlamaktadır.